Bu strateji memorandumun imzalanmasının nə demək olduğu təfərrüatı ilə məlum deyil, lakin tərəflər 2022-ci ildən etibarən qaz və enerji sahəsində Rusiya-İran əməkdaşlığının ümumilikdə dərinləşdirilməsindən danışırlar. Üstəlik, məlumdur ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin İrana səfəri zamanı Rusiyanın İranın neft-qaz sektoruna 40 milyard dollara yaxın sərmayə qoyacağına dair saziş imzalanıb.

Rusiya-İran strateji memorandumu bir ildən çox əvvəl Ankara və Moskvanın müzakirə etdiyi Türkiyədə qaz habı ideyasının tədricən gündəmdən çıxarılmasını nəzərdə tuturmu? İranın özünün kifayət qədər böyük qaz ehtiyatları var, bəs Rusiya qazının İrana ötürülməsi nəyə lazımdır? Əslində, İrandan başqa istiqamətlərə daşınması üçün. Beləliklə, bu, bəlkə də qaz habı ideyasının İrana “köçürüldüyünü” nəzərdə tutur.

Bəlkə də Tehran bu şərtlə də Rusiya ilə böyük strateji əməkdaşlıq müqaviləsi imzalamağa hazırdır. Bu, tərəflərin zəmanəti ilə imzalanmağa hazır idi, lakin İran prezidentinin ölümü ilə əlaqədar təxirə salındı. Maraqlıdır ki, Rusiya-İran strateji memorandumu İranın növbədənkənar prezident seçkiləri üçün səsverməyə bir neçə gün qalmış imzalanıb.

Əgər Rusiya Türkiyədə qaz habı ideyasından imtina etsə, bu, Rusiya-Türkiyə dialoqunun məzmununu əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq. Bu, şübhəsiz ki, bu dialoqun əhatə olunduğu mühitlərə də təsir demək ola bilər. Yaxın günlərdə Astanada Rusiya və Türkiyə prezidentlərinin görüşü baş tutacaq. Bu yaxınlarda Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Putinin Türkiyədə də gözlənildiyini açıqlayıb.

Bu səfər bir ildən artıqdır ki, baş tutmur, yəni problem vaxtda deyil, məzmundadır. Əgər Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin məzmununun mühüm bir komponenti Rusiya-İran münasibətlərinə keçirsə, bu, regional mənzərənin dəyişməsi üçün əhəmiyyətli siqnal ola bilər.

Asif Cəfərov
Ordu.az