Üstəlik, o, Fələstin dövlətçiliyinin tanınmasını İsrail tərəfindən “işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsi” ilə əlaqələndirib. İran prezidentliyinə namizədlərin rəsmi təsdiqindən sonra Baqeri Nijni Novqoroda gedib. O, faktiki olaraq ABŞ-nin nüvə silahlarını İsraildən çıxarmayacağı təqdirdə İranın nüvə dövlətinə çevriləcəyini bəyan edib. Tehranın bu şərti böyük ehtimalla Vaşinqton üçün qəbuledilməzdir. Burada problem təkcə İsrailin təhlükəsizliyi deyil. ABŞ sadəcə olaraq Yaxın Şərqi tərk edə bilməz.

Maraqlıdır ki, BRICS nazirlərinin görüşünə paralel olaraq Yaxın Şərqdə təsir problemini həll edən Çin İranın suverenliyi və ərazi bütövlüyünü qeyd-şərtsiz dəstəklədiyini bəyan edib. Çin nüvə dövlətidir, İranla strateji əməkdaşlıq müqaviləsi var və eyni zamanda BRICS-in üzvüdür. BRICS-də İranın iştirakı Kazanda keçiriləcək payız sammitində rəsmi şəkildə təsdiqlənməlidir. Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan da BRICS nazirlərinin görüşünə gedib, lakin Moskva “tranziti” ilə gedib və Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqu, Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin direktoru Sergey Narışkin ilə görüşlər keçirib.

Bununla bağlı Türkiyə mətbuatı yazıb ki, Fidan və Narışkin Qəzzadakı, Suriyanın şimalındakı vəziyyəti və Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin bağlanmasını müzakirə ediblər. Həmin gün Ankarada Türkiyə və Azərbaycan prezidentlərinin təkbətək görüşü baş tutub, görüşdə Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün təşkili məsələsinə toxunulub.

Suriyanın şimalındakı vəziyyətin Fidan-Narışkin formatında müzakirəsi, sanki, İranın bu regionda varlığına məhəl qoymamaq deməkdir. İnqilabdan etibarən İran “Şiə ayparası” adlandırılan ayparanın formalaşdırılması üçün böyük vəsait xərcləyib. Bu aypara Yaxın Şərqi əhatə edir, Afrikanın şimalına toxunur. Hər hansı bir sektorda “yayın qırılması” ölümcüldür, genişlənən rəqabətdə isə İranın öz mövqeyini saxlamaq üçün iki mümkün variantı var: nüvə proqramını saxlamaq və inkişaf etdirmək və ya ABŞ, yaxud Rusiya ilə qarşılıqlı faydalı razılaşma əldə etmək.

İranda prezident seçkilərinə çox az vaxt qalıb. Bununla belə, Türkiyə Suriyanın şimalında xüsusi hərbi əməliyyat keçirə bilər. Belə təəssürat var ki, YPG ABŞ-nin təkidi ilə qanunsuz “seçkiləri” təxirə salıb. Bu, bəlkə də Türkiyəyə “casus belli” verməmək vasitəsilə İranda keçiriləcək prezident seçkilərinin ab-havasını gərginləşdirməmək üçündür. Hazırda İranda daxili sabitliyin təmin edilməsi məsələsi açıq qalır.

Türkiyə Rusiya-İran kommunikasiya layihəsinə müdaxilə edəcəkmi? İran bu geosiyasi əhəmiyyətə malik dəhlizdən imtina etmək müqabilində Qərbdən nə ala bilər?

Asif Cəfərov
Ordu.az