Eyni zamanda, etnik azərbaycanlı Pezeşkiana birinciliyin verildiyi sosioloji sorğuların nəticələri də dərc edilir: rəyi soruşulanların təxminən 24 faizi ona səs verməyə hazırdır. Digər mənbələr onun yüksək fəallığı təmin etmək üçün namizədliyinə icazə verildiyini iddia edirlər.

İyunun 26-da Pezeşkian Təbrizdə kütləvi seçkiqabağı mitinq təşkil edib, bu aksiyada “Yaşasın Azərbaycan” və “Azərbaycan məktəblərinin açılmasını tələb edirik” kimi çağırışlar səslənib. Yayılan videogörüntülərdən görünür ki, mitinqdə minlərlə iştirakçı “Boz Qurd” simvolunu nümayiş etdirib. Təhlükəsizlik qüvvələri müdaxilə etməyib. İranın siyasi elitasında çoxlu sayda etnik azərbaycanlıların olması faktdır. Pezeşkian uzun müddət parlamentin üzvü olub, liberal baxışları ilə seçilir.

Amma siyasi libertarizm bir şeydir, millətlərin azadlıq hüquqlarının təbliği tamam başqadır. Bu baxımdan İran konstitusiyasının Keşikçilər Şurasının şimal əyalətlərinə muxtariyyət verilməsi ilə bağlı kampaniya aparması üçün Pezeşkianı prezidentliyə namizəd kimi təsdiq etməsi çox şübhəli görünür. Digər tərəfdən, belə bir qərar İranın daxili siyasi həyatında ciddi problem olduğuna sübutdur. Seçkiqabağı dövrdə ehtirasların alovlanmaması üçün Pezeşkianın namizədliyi təsdiqlənib.

Formal olaraq demokratiya və vətəndaş bərabərliyi prinsipi qorunur, lakin səsvermə nəticəsində ya Cəlali, ya da Qalibaf prezident seçilir. Hesablama aparmaq olar, amma kim zəmanət verir ki, İranda “hər şeyə İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu nəzarət edir”? Təbriz mitinqinin enerjisi, “yem” deyilsə, azadlıq istəyinin həddindən artıq böyük olduğunu göstərir və Pezeşkian həqiqətən çağırış etsə, istənilən anda Təbriz “partlayacaq”.

İran-Azərbaycan münasibətlərinin indiki mərhələsində Pezeşkianla bağlı ehtiyatlı davranış normaldır. Nəşrlər neytrallığını qoruyur, ekspertlər daha çox İran və Rusiya arasında seçkidən sonrakı münasibətlər məsələsinə diqqət yetirirlər. Təbii ki, səsvermənin nəticələri sürprizlə nəticələnsə və ya Pezeşkian uduzsa, Təbrizdə “fırtınalar” başlasa, Bakı yenə də eyni mövqeyini qoruyacaq. Azərbaycanın siyasəti qonşu ölkələrin daxili işlərinə müdaxiləni nəzərdə tutmur, soydaşlarının yüksək rifah halında yaşamasına üstünlük verir.

Amma İrandakı azərbaycanlılar heç vaxt Vahid Azərbaycan düşüncəsini gündəmdən çıxarmayıb. Pezeşkian bu perspektivi bağlayacaq, yoxsa reallaşdıracaq? O, İranın ruhani liderinin “yemi”, yoxsa parçalanmaya səbəb ola biləcək “troya atı”dır?

Asif Cəfərov
Ordu.az