Dünya bir müddətdir ki, regional gərginlik və münaqişələrlə üzləşir. 2020-ci ildə başlayan Ukrayna-Rusiya müharibəsi, Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi, İsrail, Suriya, İraqdakı arzuolunmaz münaqişələr, Tayvanda qeyri-müəyyənlik dünyada müdafiə məhsullarına tələbatın ciddi şəkildə artmasına səbəb olur. Bu vəziyyət bütün dünyada müdafiə sənayesi şirkətlərinin imkanlarını çox aşan istehsal ehtiyacı yaratdı. Ölkələrin müdafiə büdcələrini artırmasıyla bu dövrdə qlobal müdafiə xərcləri rekordlar qırır.
Bölgəmizdəki daxili təhlükəsizlik əməliyyatlarında və qarşıdurmalarda əhəmiyyətli uğurlar qazanan Türkiyənin müdafiə məhsulları da bu inkişaflardan müsbət təsirlənir. Qlobal müdafiə sənayesi xərclərinin artmasına paralel olaraq son illərdə ortaya çıxan yerli və milli məhsullar Türkiyə müdafiə sənayesinin ixrac rekordları qırmasına imkan yaradır. Buna ən böyük töhfə, təbii ki, Pilotsuz Uçuş Aparatları (PUA) və onların döyüş sursatlarının satışından gəldi. Yenə əhəmiyyətli miqdarlarda quru və dəniz platforması satışı edildi.
Türkiyə müdafiə sənayesinin yüksəlişi
Döyüş meydanında özünü sübut edən yeni məhsullar da sürətlə əlavə olunur. Bütün bu inkişafların nəticəsi olaraq, “Defense News” tərəfindən dərc edilən dünyanın 100 ən böyük müdafiə şirkəti arasında 2023-cü ildəki vəziyyətə əsasən 5 Türkiyə şirkəti var. “SYS Grup” şirkətləri də bu yürüşdə Türkiyə müdafiə sənayesini dəstəkləmək üçün var gücləri ilə çalışırlar.
“SYS Grup” “CANiK” markası altında istehsal etdiyi yüngül silahlarla öz sahəsində dünyanın 5-ci ən böyük şirkətidir və Türkiyənin tapança sahəsindəki ixracının 75%-ni, 12,7 mm-lik ağır pulemyot sahəsindəki ixracının isə demək olar 100%-ni təkbaşına həyata keçirir. Bu gün şirkətin insanlı və insansız quru, dəniz və hava platformalarına etdiyi silah inteqrasiyaları dünyada çox az sayda şirkətin imkanları daxilindədir. Bundan əlavə, “SYS Grup” dünyada M2, M2F və M3 zenit silahları istehsal edə bilən yeganə şirkətdir.
Orta çaplı silahlara gəlincə, çox fərqli bir mənzərə ilə qarşılaşırıq. “SYS Grup” müasir dünya ordularının sevimlisi olan 30×113 mm-lik topu istehsal edən ABŞ-nin “Northrop Grumman” və Fransanın “Nexter” şirkəti ilə birlikdə üçüncü şirkətdir. Şirkətin bütün vizyonu və məhsul portfeli ilə birlikdə qiymətləndirildikdə, 5 il ərzində şirkət rəqabət aparılması çox çətin olacaq bir ekosistemə çevrilmiş olacaq.
Türkiyənin müdafiə sənayesindəki ən mühüm hədəflərindən biri də “ixrac yönümlü böyümə” olaraq göstərilir.
“SYS Grup” bu hədəf üçün nə edir, ixrac sizin üçün nə deməkdir?
Türkiyənin müdafiə sənayesində ixracyönümlü böyümə hədəfi qlobal miqyasda sektorun rəqabət qabiliyyətinin artırılmasında kritik əhəmiyyətə malikdir. SYS bu hədəfə doğru mühüm addımlar atır. Əvvəla, şirkət məhsullarının keyfiyyətini və etibarlılığını həmişə ən yüksək səviyyədə saxlayıb, onları dünyada rəqabətədavamlı edib. “SYS Grup” yeni sahələrə və ölkələrə sərmayə qoyub ki, bu da qlobal bazarlarda şirkətin mövcudluğunu daha da gücləndirib.
Bunu rəqəmlərlə də konkretləşdirə bilərik. Məlum olduğu kimi, “SYS Grup” şirkətlərinin əsas satış kanalı həmişə ixrac olub. Bu gün “SYS Grup”un Türkiyədəki şirkətləri istehsal etdikləri məhsulların 95 faizini ixrac edirlər. Bundan əlavə, “SYS Grup” şirkətlərinin kiloqram başına xalis ixrac qiyməti ortalama olaraq 2023-cü ildə 300 dolları keçib və bu rəqəm 2024-cü ildə daha da artacaq. Yenə 2024-cü ildə şirkətin Türkiyədən həyata keçirəcəyi ixracatın 2023-cü ilə nisbətən dollar ifadəsində 30% artacağı proqnozlaşdırılır. Birləşdirilmiş şəkildə baxdıqda isə “SYS Grup”un Türkiyə, ABŞ və Böyük Britaniyadakı fəaliyyəti 2024-cü ildə 250 milyon dolları keçəcək.
Bunu vurğulamaq istərdik. “SYS Grup” ixraca kommersiya fəaliyyəti ilə yanaşı, həm də müdafiə sənayesində Türkiyəni beynəlxalq arenada təmsil etmək məsuliyyəti ilə yanaşır. Bəs bu Türkiyəyə nə verir? Bu gün “CANiK” markası bütün dünyada tanınıb və şirkətin məhsullarına böyük etimadla, yüksək maraqla üstünlük verilir. Şirkət bildirir ki, bu göstəricini daha da yüksəltmək və Türkiyə müdafiə sənayesini beynəlxalq bazarlarda ən yaxşı şəkildə təmsil etmək üçün bütün gücü ilə çalışmaqda davam edəcək.
SYS-nin hədəflədiyi yeni bazarlar varmı? Xüsusilə hansı ölkələr şirkətin məhsulları ilə maraqlanır?
Şirkət daim yeni bazarlara açılmaq, mövcud bazarları genişləndirmək və beynəlxalq əməkdaşlıq qurmaq üçün çalışır. “SYS Grup” daxilində şirkətlərin məhsul portfeli son bir neçə ildə əhəmiyyətli dərəcədə genişlənib. Bu gün “SYS Grup”un mülki istifadəçilərdən tutmuş quru, dəniz və hava platforması istehsalçılarına qədər hüquq-mühafizə orqanları və orduları əhatə edən geniş məhsul çeşidi var.
Bu səbəbdən də qadağan olunmuş ölkələr və “SYS Grup”un satışa üstünlük vermədiyi Rusiya kimi ölkələr istisna olmaqla, bütün dünya şirkətin potensial bazarına çevrilib. Xüsusilə “SYS Grup” ABŞ, Avropa, Yaxın Şərq və Asiya bazarlarında güclü mövqe qazanıb və bu bazarlarda mövcudluğunu daha da artırmaq üçün çalışır.
Şirkətin istehsal etdiyi innovativ, ağıllı və insansız həllər bütün dünyada platforma istehsalçıları üçün zərurət halına gəldi. “SYS Grup”un dünyada yalnız 3 şirkət və ölkənin istehsal edə bildiyi məhsul portfelində 30×113 mm-lik aşağı geri təpməli topa və bunun uzaqdan idarə olunan atəşə nəzarət sisteminə sahib olması şirkəti müdafiə sənayesində əhəmiyyətli bir məqama gətirdi.
“SYS Grup”un Avropadakı sursat istehsalçıları ilə 30×113 mm-lik döyüş sursatı tədarükünü həll etməsi şirkəti daha da gücləndirdi. Bu silahın yüksək partlayış qabiliyyətli və “proximity” döyüş sursatı ilə insansız hava və dəniz platformaları kimi asimmetrik hədəflərə qarşı istifadəsi təkcə quru, dəniz və hava platformalarının qorunması ehtiyacını qarşılamır, həm də elektrik enerjisi, atom elektrik stansiyaları və körpülər kimi mühüm yerlərin qorunmasında vacib hala gəlib.
Buna görə də “SYS Grup” hər il daha da güclənəcək və daha çox ixracat həyata keçirəcək.
SYS-in yol xəritəsində nələr var, gələcək hədəflər nələrdir?
2025-ci ilə qədər “SYS Grup”un ABŞ-dəki sərmayələri yetkinlik səviyyəsinə çatacaq və şirkət bu gün istehsal etdiyi bütün silahları, uzaqdan idarə olunan atəşə nəzarət sistemlərini tədricən ABŞ-də istehsal edə biləcək. “SYS Grup” əsas platforma istehsalçıları ilə bir çox mühüm layihələri həyata keçirib. “SYS Grup” UNIROBOTICS və “AEI Systems” kimi qrup şirkətləri ilə birlikdə silahlar və bu silahların uzaqdan idarə olunan atəşə nəzarət sistemlərini layihələndirir və istehsal edir.
Şirkət 12,7 mm-lik, 20 mm-lik və 30 mm-lik silahları təkcə yerli platforma istehsalçılarının avtomobillərinə deyil, həm də bütün dünya istehsalçılarının platformalarına inteqrasiya edir. Türkiyə platforma istehsalı baxımından çox uğurlu ölkədir, “SYS Grup”un adı əvvəllər sadəcə quru platformaları ilə xatırlanırdısa, bu gün şirkət dəniz və hava platformalarında əhəmiyyətli bir oyunçu halına gəlib. Bu gün şirkətin Türkiyə ilə yanaşı Cənub-Şərqi Asiya, Cənubi Amerika, Yaxın Şərq və Afrikada da mühüm layihələri var.
“SYS Grup” illik 6000 ədəd 12,7 mm-lik, 250 ədəd 20 mm və 30 mm-lik mərmi istehsal gücü və uzaqdan idarə olunan atəşə nəzarət sistemləri istehsal etmək qabiliyyəti ilə platforma istehsalçıları üçün mühüm tədarükçüyə çevrilib. Əlbəttə, yüksək partlayış qabiliyyətli və “proximity” (havada məhv edən) sursat ata bilən aşağı geri təpməli 30×113 mm-lik silahı istehsal edən dünyada 3 şirkətdən biri olduğu üçün “SYS Grup” asimmetrik hücumlara qarşı platformaların qorunmasında da yeganə həllə sahibdir.
Şirkət radarı inteqrasiya etməklə, platforma istehsalçılarına PUA-lara və insansız dəniz platformarına qarşı ən effektiv həlli təklif edə bilir. 2025-ci ildə şirkət bu sahədə dünyanın ən uğurlu şirkətləri arasında yer alacağını proqnozlaşdırır.
“SYS Grup” şirkətləri yüngül silahlardan tutmuş orta çaplı silahlara, stabilləşdirilmiş və uzaqdan idarə olunan atəşə nəzarət sistemlərinə və bütün bu məhsullar üçün təlim xidmətlərinə qədər çox geniş istehlakçı portfelinə malikdir. Bu, şirkətin bu dövrdə təkcə bir regionda deyil, bütün dünyada varlığını nümayiş etdirməsinə ehtiyac yaradır.
Şirkət helikopterlərin ön hissələrinə orta çaplı topları, qapılarına isə pulemyotları inteqrasiya etdiyi kimi, bütün mövcud Britaniya təyyarələrinə barabanlı topları inteqrasiya edir. “SYS Grup” hər bölgədə insanlı və insansız quru və dəniz platformalarına hər cür silahı inteqrasiya edir. Sadəcə yerli nümunələr vermək lazımdırsa, şirkət HAVELSAN-ın “Kapgan” və “Barkan” insansız quru platformalarına və DEARSAN Gəmiqayırma Zavodunun “Salvo” insansız dəniz platformasına inteqrasiyaları tamamlayıb.
“SYS Grup” digər ölkələrin platforma istehsalçıları üçün də belə layihələr həyata keçirir. Məsələn, Avropa bazarı 3 il əvvəl “SYS Grup” satışlarının 15%-ni təşkil edirdisə, bu gün bu rəqəm 35%-ə çatıb. Təbii ki, “SYS Grup” üçün ən vacib bazar ABŞ-dir, ölkədəki hüquq-mühafizə orqanlarının və ordu qüvvələrinin ehtiyaclarını qarşılamaq şirkət üçün mühüm hədəfdir. “SYS Grup” bu bazarda güclü iştirak etməkdə qərarlıdır.
“CANiK USA”nın Floridadakı fabrikinin başa çatdırılması və bu il fəaliyyətə başlaması “SYS Grup” şirkətlərinə birbaşa ABŞ hərbi və hüquq-mühafizə orqanlarına, eləcə də ABŞ mülki bazarına məhsul istehsal edib satmağa imkan verəcək. Bu investisiya ilə şirkətin ABŞ ordusunun tenderlərində iştirak etmək imkanı olub. Şirkət ABŞ-də istehsal gücünü artıraraq, bazar payını və məhsul portfelini genişləndirməyi hədəfləyir. Şirkət orta çap sahəsində də ABŞ ordusunun tədarükçüsü olmaq istəyir.
Türkiyənin ən böyük sənaye müəssisələrinin yer aldığı İSO 500 kimi prestijli siyahıya Türkiyə müdafiə sənayesi şirkətlərinin və SYS-nin daxil olması böyük nailiyyətdir. 2023-cü il şirkət üçün uğurlu il oldu və nəticədə 320 pillə yüksəldi. Bu il “istehsaldan satışlar” nəzərə alınmaqla yaradılan siyahıya 9 müdafiə və aviasiya şirkəti daxil edilib.
2023-cü ilin məlumatlarına görə, “SYS Grup” istehsaldan satışa performans sıralamasında ən çox addım atan 4 şirkətdən biri və siyahıya daxil olan yeganə özəl sektor silah istehsalçısı olmağı bacardı. Bu uğur SYS-in son illərdə bütün qrup şirkətləri ilə ixrac, əlavə dəyərli istehsal və strateji investisiya qərarları vasitəsilə əldə etdiyi qazanclarla baş tutdu. Mövcud qlobal ehtiyaclara uyğun olaraq inkişaf etdirdiyi geniş məhsul çeşidi ilə ixrac göstəricilərini davamlı olaraq artıran SYS yüksək keyfiyyətli müdafiə məhsulları və beynəlxalq bazarda qazandığı inamla yeni bazarlara qapı açıb.
Orta çaplı top və Uzaqdan İdarə Olunan Silah Sistemləri (UİOSS) kimi yüksək əlavə dəyərli məhsulların qatqısı ilə ixracı həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından artıran SYS 2023-cü ildə 300 dollara çatan kiloqram ixrac dəyərini daha da artırmaq üçün çalışır.
Şirkət 2024-cü ilə baxaraq, həm istehsal gücünü artırmağı, həm də ixrac rəqəmlərini daha da artırmağı hədəfləyir. “SYS Grup” “Ar-Ge” sərmayələrini yavaşlamadan davam etdirərək, yeni texnologiyaların inkişafı və qlobal bazarda rəqabət qabiliyyətini artırmağa çalışır. 2024-cü ildə Türkiyədəki fəaliyyətlərində şirkət dollar ifadəsində 30% artım gözləyir. Bu, SYS-in İSO 500-dəki mövqeyini daha da yuxarı qaldıracaq.
İSO 500 siyahısında görünən rəqəm yalnız “SYS Grup”un “CANiK” markası altında etdiyi satışları əks etdirir. “SYS Grup”un digər şirkətlərinin dövriyyəsinə qrupun konsolidə edilmiş dövriyyəsi daxil deyil, çünki onlar ayrı-ayrı şirkətlərdir və bəziləri xaricdə fəaliyyət göstərir. “SYS Grup”un konsolidə edilmiş dövriyyəsinin 2024-cü ildə təqribən 250 milyon dolları keçəcəyi gözlənilir və bu dövriyyənin növbəti 3 ildə 350 milyon dollara çatması hədəflənir. Hal-hazırda “SYS Grup” 150 milyon dollarlıq investisiya prosesindədir və şirkət bu investisiyalar sayəsində hədəflədiyi səviyyələrə çatmağa çalışır.
SYS və qrup şirkətləri daimi uğurun qlobal oyunçu olmaqdan asılı olduğunu bilir və bu istiqamətdə atdıqları addımları daha da gücləndirəcəklər. Nəticədə şirkət bundan sonra da “yaxşılar”ın və Türkiyənin qazanmasına öz töhfəsini verməyi və daha böyük uğurlara imza atmağı davam etdirəcək.
Müdafiə sənayesində lider şirkət
“CANiK” bağlı olduğu SYS-nin dünyaca məşhur odlu silah markasıdır. Türkiyə, ABŞ və Britaniyada əsas istehsal müəssisələri var və sahibləri türkiyəli olan qlobal müdafiə sənayesi şirkətidir. SYS 1998-ci ildə dövlətin liderliyi ilə başladılan Şərqi Qara Dəniz Silah Layihəsinin Samsun filialının nümayəndəsi olaraq quruldu. Aradan keçən illərdə SYS “CANiK” markası altında silah, silah aksesuarları və silah sistemlərinin dizayn və istehsalında Türkiyə müdafiə sənayesinin əhəmiyyətli təşkilatlarından birinə çevrildi.
Baş ofisi İstanbulda yerləşən SYS Samsun Mütəşəkkil Sənaye Bölgəsində ümumilikdə 100 min, İstanbulda 8 min, ABŞ-də 15 min və Britaniyada 5 min kvadratmetr qapalı sahədə qurulan 7 obyektində mindən çox işçisi ilə istehsalını davam etdirir.
Aral ailəsi tərəfindən idarə olunan SYS yüngül silah bazarında “CANiK” markası ilə adını dünyaya tanıtdı. SYS Türkiyədəki müəssisələrində ildə 450 min tapança və 6 min zenit silahı, Britaniyada və Türkiyədəki müəssisələrində 250 orta çaplı top, İstanbuldakı müəssisəsində isə bu silahların atəşə nəzarət sistemlərini istehsal edir.
Şirkət Türkiyə və Britaniya ilə yanaşı, 2025-ci ildə ABŞ-dəki müəssisəsində 100 min tapança istehsal edəcək. Bu gün dünyada 30×113 mm çaplı silah istehsal edə bilən üç şirkətdən biridir. Sözügedən silah, radar inteqrasiyası ilə PUA-lara, kamikadze tipli insansız dəniz platformalarına və yüngül zirehli vasitələrə qarşı ən təsirli həll yoludur.
Britaniyadakı müəssisəsində Britaniya döyüş təyyarələri üçün 20, 25 və 30 mm-lik silahlar istehsal edən “SYS Grup” şirkətlərindən biri olan “AEI Systems” dəniz platformaları üçün uzaqdan idarə olunan sistemlərə inteqrasiya olunacaq 20 mm-lik silahlar da istehsal edir.
70 ölkəyə ixrac
Türkiyədə istehsal etdiyi məhsulların 95 faizini 70 ölkəyə ixrac edən şirkət 2010-cu ildən bəri qurduğu “CANiK USA” şirkəti vasitəsilə ABŞ-də fəaliyyətini davam etdirir. 2020 və 2021-ci illərdə dünyadan ABŞ-yə ən çox tapança ixrac edən üçüncü şirkət oldu və Türkiyə Müdafiə Sənayesi Komitəsi tərəfindən 2021-ci ildə Lülləli Silahlar kateqoriyasında Türkiyənin ən böyük ixracatçısı olaraq mükafatlandırıldı.
2022 və 2023-cü illərdə Türkiyənin ilk 10 müdafiə sənayesi ixracatçısı arasında özəl sektorun yeganə silah istehsalçısı olaraq yerini aldı. Bundan əlavə, dünyanın 24 ölkəsinin müvafiq qurumları tərəfindən dövlət tenderi çərçivəsində rəsmi silah kimi üstünlük qazandı. Bu vaxta qədər şirkət Ukrayna müharibəsi üçün də 2024-cü ilin sonuna qədər 5000-dən çox ağır pulemyot tədarükü həyata keçirəcək.
Orijinal yerli silahdan milli zenit istehsalına qədər bir çox yerli və milli müdafiə sənayesi layihəsinin ortağı olan SYS dünya səviyyəli müdafiə sənayesi şirkəti olaraq fəaliyyətini davam etdirir.
Firuz Bağırov
Ordu.az
