May ayında Rusiya prezidenti Vladimir Putin Çin və Asiya-Sakit Okean regionu ilə ticarəti asanlaşdırmaq üçün Rusiyanın sanksiyalar altında olduğu Qərbdən Rusiyanın nəqliyyat şəbəkəsini Şərqə yönləndirməyə çağırıb. Lakin o, Rusiya Federasiyası daxilində, xüsusən Uralın şərqində şimal-cənub marşrutlarının inkişafı ilə bağlı oxşar öhdəlik götürməyib. Bu, Çinə qısa müddətdə Moskvaya kömək edə biləcək, lakin gələcəkdə onu təhdid edən layihədir. Həqiqətən, bu nümunə Çinin Rusiya ilə daha geniş əlaqələrində getdikcə daha aydın görünür. Bəzi aspektlərdə Moskvanın gördüyü işlər Kanadanın keçmişdə etdikləri ilə paraleldir - ölkəni bir yerdə saxlamaq üçün şərq-qərb marşrutlarının inkişafına diqqət yetirir. Lakin şərq-qərb marşrutlarının son dərəcə cüzi olaraq qaldığı Rusiya vəziyyətində, Çinin Sibir və Rusiyanın Uzaq Şərqində şimal-cənub marşrutlarını inkişaf etdirməsi daha böyük təhlükə yaradır.
Nikifontova bildirir ki, bütün bunlar iyunun əvvəlində Yakutskda həmin şəhərlə Maqadan arasında 2000 kilometr uzunluğunda dəmir yolunun mümkün tikintisinə dair konfransda səslənib. Orada rusiyalı mütəxəssislər bu nəhəng layihə ilə bağlı planlarını ortaya qoydular, lakin sonra Rusiya rəsmiləri Putinin vədlərinə baxmayaraq, onun tikintisi üçün kifayət qədər vəsaitin olmadığını açıq şəkildə bildirdilər. Çin Dəmir Yolları Tikinti Korporasiyasının nümayəndəliyinin rəhbəri Penq Minkuanın başçılıq etdiyi çinli nümayəndələr cavab verdilər ki, onlar Rusiyanın təbii sərvətlərinə çıxış müqabilində bu işi tamamilə təkbaşına görə bilərlər. Onların bəyan etdiyi kimi, hamı Çin atalar sözünə uyğun olaraq yaşamalıdır: “Varlanmaq istəyirsənsə, əvvəlcə yollar çək”.
Nikifontova yazır ki, bu gün Rusiya haqqında dedikləri kimi Çinlilərin cəsarətli ifadələri onu şoka salıb. Rusiyalı şərhçinin fikrincə, Moskva qabaqcıl dünyanın qalan hissəsindən geri qalıb – “Afrika ölkələri səviyyəsi”ndədir. Bir vaxtlar rusların yuxarıdan aşağı baxdığı Çin sürətlə irəlilədi. O, acı bir şəkildə qeyd edir ki, Rusiya indi “insanların həyatını əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıracaq, Şimal dəniz marşrutuna kömək edəcək, təbii sərvətlərin hasilatını sürətləndirəcək, ölkənin müdafiə qabiliyyətini gücləndirəcək, hətta Oxot dənizinə birxətli dəmir yolu xətti də inkişaf etdirə bilməz”. Nə qədər ki, pul Moskvaya axır, hətta Çindən gəlsə belə, mərkəzdəkilər bunu təhlükə kimi qəbul etmir və ya ona fəal şəkildə qarşı çıxmaq istəyini nümayiş etdirmirlər.
“Svobodnaya Pressa” şərhçisinin müşahidələri diqqəti Putin Rusiyasının hazırda üzləşdiyi daha böyük problemə cəlb edir: mərkəzi hakimiyyət orqanlarının təbii resursların ixracına pul müqabilində ümid bəsləməsinin nəticələrindən narahatlığı. Kremlin Ukraynada müharibəsi başlayanda Natalya Zubareviç və digər müstəqil rus iqtisadçıları xəbərdarlıq etdilər ki, bu müddət ərzində Rusiyada yeni yollar və ya digər nəqliyyat infrastrukturu olmayacaq. Onların proqnozları indi özünü doğruldur. Tikintinin bu dayandırılmasının böyük hissəsi Moskvadan uzaqda baş verib və buna görə də paytaxtda o qədər də diqqət çəkməyib. Lakin Vladivostok-Naxodka-Vostoçnı limanının ləğvi diqqəti cəlb edir, çünki hakimiyyət bu meqa-layihəyə çox uzun müddət söz vermişdi və bu regionda yol şəraiti çox pisdir.
Rusiyanın Uzaq Şərqinin sakinləri bu qərardan qəzəblənirlər və bəziləri yolların o qədər təhlükəli olduğunu deyirlər ki, buradakı itkiləri rus xalqına qarşı “soyqırımın bir forması” kimi təqdim edirlər. Vladivostok sakinlərindən biri acı bir şəkildə xəbər agentliyinə dedi: “Bəli, vaxt çətindir və bəli, əlbəttə ki, qənaət etmək lazımdır. Amma bəlkə də pulu güllələrə deyil, yollara xərcləmək daha yaxşı olmazdı?”. Sakin bildirib ki, yollar bomba və ya tanklardan əldə olunanlardan daha çox fayda verir. Gec-tez, bu və ya digər şəkildə, müharibə başa çatacaq və elə bir vaxt gələcək ki, Moskva bundan sonra necə yaşayacağını, Uzaq Şərqi necə inkişaf etdirəcəyini düşünməli olacaq. O vaxt isə yollarsız heç nəyin mümkün olmadığı məlum olacaq.
Sevinc Əliyeva
Ordu.az
