Ordu.az nəşrin məqaləsini olduğu kimi təqdim edir:
“Parlament-hökumət sual-cavabı zamanı Nikol Paşinyan Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkoya cavab verib.
“2020-ci ilin 44 günlük müharibəsinin hazırlanmasında müttəfiqlərimiz bizim tərəfimizdən iştirak etməyiblər. Və mən bizə qarşı müharibənin hazırlanmasında iştirak edən ən azı 2 KTMT ölkəsini tanıyıram”, - deyə Paşinyan vurğulayıb və xatırladıb ki, 4 ildir bunu alleqorik şəkildə izah etməyə çalışır və indi birbaşa danışmaq imkanı qazanır.
Xatırladaq ki, Lukaşenko Bakıda İlham Əliyevlə görüşündən sonra keçirilən mətbuat konfransında gizlilikdən çıxarma edib:
“Mən bir daha düşündüm və müharibədən əvvəl, Sizin azadlıq müharibənizdən öncə söhbətimizi xatırladım. Həmin vaxt biz nahar süfrəsi arxasında ikilikdə fəlsəfi fikir yürüdürdük və belə nəticəyə gəldik ki, müharibədə qələbə çalmaq olar. Bu vacibdir, Qələbəni qoruyub saxlamaq daha vacibdir. Üçüncüsü isə, Sizin də bu mövzuya toxunduğunuz kimi, biz ümumi fikrə gəldik ki, müharibədən sonra ən ağır dövr başlayacaq, azad etdiyiniz torpaqları dirçəltməyə, bərpa etməyə başlamaq lazım gələcək”.
“168.am” dərhal yazmışdı ki, Paşinyan Rusiya və Belarusu nəzərdə tutub. Xüsusən də, məsələn, Paşinyan Rusiyaya qarşı bu cür birbaşa ittihamları daha əvvəl, o cümlədən 2016-cı ilin Aprel döyüşləri kontekstində səsləndirib.
Sual qaldırmışdıq ki, Nikol Paşinyan nə zaman 2020-ci il müharibəsinin hazırlanması məsələsində (xüsusilə Ermənistana qarşı) Rusiya və Belarusa qarşı şübhələrə malik olub və bunun niyə vacib olduğunu əsaslandırıb? Məsələn, müharibədən əvvəl Rusiyanın Qarabağ və Ermənistana qarşı 44 günlük müharibədə hazırlıq roluna malik olduğuna dair məlumat alırsansa, amma müharibə günlərində Qarabağda məhz Rusiyanın sülhməramlılarının yerləşdirilməli olduğunu iddia edirsənsə, üstəlik, Ermənistanın sərhədlərinin təhlükəsizliyini də onlara həvalə edirsənsə, bu, müxtəlif fərziyyələrə səbəb olur.
Mayın 29-da parlamentdə jurnalistlər Ermənistan Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəhbəri Kristine Qriqoryandan bunun sırf siyasi bəyanat olduğu, yoxsa KTMT-nin 2 ölkəsi ilə bağlı əməliyyat məlumatları olduğu barədə izah almağa çalışıblar. Lakin Qriqoryan hər hansı şərh verməkdən imtina edib. “Ermənistan Baş naziri bəyanat verib və mən heç bir şərh verə bilmərəm”, - deyə o vurğulayıb.
Sonra Ermənistan Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəisi sözünə davam edərək bildirib ki, Ermənistanın suverenliyinə bir çox təhdidlər var, bu təhdidlər bir neçə ölkədən gəlir. Qriqoryan konkret adlar verməyib.
“Bu təhlükələri zərərsizləşdirmək üçün Ermənistanın təhlükəsizlik sektorunda islahatlar aparılır. Xarici təhlükələrin istiqamətləri, eləcə də xidmətin toplamalı olduğu dövlətin inkişafı üçün vacib kəşfiyyat məlumatları fəaliyyətimizin prioritetləri ilə müəyyən edilib və bunlar respublikanın müxtəlif ölkələrdən, hadisələrdən gələn xarici təhlükələrini zərərsizləşdirməyə yönəlib. Bizim kəşfiyyat məlumatlarımız və təhlillərimiz siyasi qərarların əsaslı məlumatlar əsasında qəbul edilməsini təmin etməyə yönəlib”, - deyə o qeyd edib və əlavə edib ki, bütün ölkələrdə xarici təhlükəsizlik çağırışlarının həm daxili, həm də xarici aktorları var və Ermənistan da istisna deyil.
Azərbaycandan hücum təhlükəsinin olub-olmaması ilə bağlı suala isə Qriqoryan cavab verib ki, münasibətlər normallaşana qədər həmişə var.
“Təhlükələrə ciddi yanaşmaq lazımdır, lakin bunları həddindən çox qiymətləndirmək və müəyyən nəticələr çıxarmaq olmaz. Biz gündəlik olaraq bu riskləri düzgün qiymətləndiririk və Baş nazirə məlumat veririk”, - deyə Kristine Qriqoryan əlavə edib.
Qeyd edək ki, hazırkı Ermənistan Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin missiyası siyasi qərar qəbul edən şəxslərə etibarlı, layiqli və tətbiq oluna biləcək kəşfiyyat məlumatlarının verilməsi və xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsi vasitəsilə Ermənistanı və cəmiyyəti təhdid edən xarici təhlükələrin proqnozlaşdırılması, qarşısının alınması, onlara qarşı mübarizə aparılması və onlardan müdafiə olunma, eləcə də dövlətin inkişafı üçün imkanların müəyyən edilməsidir.
Xarici təhdidlərlə effektiv şəkildə üzləşmək üçün isə, ilk növbədə, real təhdid və təhlükənin olduğu ölkələri dəqiq müəyyənləşdirmək lazımdır, üstəlik, doktrinalarda, siyasi bəyanatlarda bundan başqa heç nə ola bilməz. İkincisi, aydın olmalıdır ki, hansı ölkədən hansı təhlükə ola bilər? Bir daha deyirik, bu iş siyasi istəklərlə yox, aydınlıq və reallıqla həyata keçirilir. Belə ola bilməz ki, Nikol Paşinyan Azərbaycan və Türkiyənin rəqib olmadıqlarına, bu ölkələrdən ən ciddi təhdidin olmadığına qərar versin, amma əslində hərbi doktrinada onlar təhdid edən ölkələr kimi nəzərdən keçirilsin.
Yəni təhlükəsizlik çağırışlarına müqavimət göstərmək Paşinyan üçün uyğun siyasətə əsaslana bilməz. Əslində bu siyasətdə bəlkə də dəfələrlə güc strukturlarının soyuq hesablamaları nəzərə alınmır.
Lakin 44 günlük müharibədən sonra Paşinyan ilk olaraq məhz kəşfiyyat xidmətlərini ittiham etmişdi ki, müharibə imkanını az mümkün hesab ediblər: “İnstitusional baxımdan bizim institutlarımız müharibənin qaçılmaz olduğunu qeyd etməyiblər, müharibənin qaçılmaz olduğunu mənə bildirəcək institut olmayıb və ya bəli, məndə belə bir hiss olub”. Paşinyan unudur ki, məsələn, Milli Təhlükəsizlik Xidmətinə (MTX) gedib şeytan tutmağı tapşırır, MTX direktoruna yanacaqdoldurma məntəqələrinə gedib kassa qəbzini yoxlamağı, keçmiş hakimiyyət nümayəndələrini təqib etməyi, öz komanda yoldaşı olan nazirlərin və digər rəsmilərin otaqlarına “juçok”lar qoymağı, müxalif xadimləri qanunsuz olaraq gizli dinləməyi, öz şəxsi təhlükəsizliyini təmin etməyi tapşırırdı. Bunu MTX-nin keçmiş rəhbəri Artur Vanetsyan da təsdiqləyib.
Yeri gəlmişkən, 2019-cu il avqustun 5-də o, Xankəndidəki meydanda söz verib: “Biz dünyanın 10 ən effektiv kəşfiyyat xidmətindən birinə sahib olacağıq”.
2020-ci il müharibəsinə təxminən bir həftə qalmış isə Nikol Paşinyan Ermənistanın Müstəqilliyinin 29-cu ildönümü tədbirləri çərçivəsində Ermənistanın 2050-ci ilə qədər transformasiyası strategiyasını təqdim edərək, nəinki dünyanın ən təsirli 10 kəşfiyyat xidmətindən birinə sahib olacağımızı bəyan edib, həmçinin bunun səbəbləri haqqında mötərizələr açıb.
“Bu, milli baxışımzın vacib nöqtəsidir. Bu nə deməkdir? Aşağıdakılar deməkdir: dünya ilə qarşılıqlı əlaqədə olmaq üçün lazım olan zəruri məlumatı artıqlaması ilə bilək. Bu, dünyanı praktik mənada daha yaxşı tanımaq, dünyanın bizi niyə və harada səhv başa düşdüyünü, dünyada özümüz haqqında təsəvvürləri harada düzəltməli olduğumuzu anlamaq imkanına sahib olmaq deməkdir”.
Əslində Nikol Paşinyanın 44 günlük müharibə öncəsi bu bəyanatı müharibədən sonra gələn sülh dövrünün ideyasına və məntiqinə uyğun gəlir. Unutmayaq ki, 2021-ci ilin yazında Paşinyan Araqatsotn vilayətinə getmişdi ki, bizi türkü rəqib kimi görməyi dayandırmağa inandırsın.
Artıq müharibədən sonra dövriyyəyə qoyulan “Xarici Kəşfiyyat Xidməti haqqında” qanun layihəsində qeyd olunurdu ki, Xarici kəşfiyyat fəaliyyətinin məqsədlərinə, məsələn, Nikol Paşinyana siyasi, təhlükəsizlik, iqtisadi, müdafiə, elmi-texniki, texnoloji və ekoloji sahələrdə qərarlar qəbul etmək üçün lazımi məlumatların verilməsi daxildir. 2022-ci ilin dekabrında hökumətin iclası zamanı Paşinyan Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin Baş nazirə tabe olan dövlət idarəetmə orqanı kimi yaradılması qərarını əsaslandırıb.
“Dünya dinamik şəkildə dəyişir və xarici kəşfiyyatın forma və üsulları da çox mühüm dəyişikliklərə məruz qalır. Müasir şəraitə və tələblərə uyğun olaraq öz imkanlarımızı dəyişdirə və inkişaf etdirə bilməyimiz çox vacibdir. Bu mənada, məncə, mühüm qeydlərdən biri odur ki, dünyada kəşfiyyat üsulları, formaları və düsturları heç də həmişə birbaşa hərbi xarakterli xidmətlə əlaqəyə malik olan şəkildə inkişaf etmir”.
Hakimiyyət özünün bu niyyətini təkcə kəşfiyyat məlumatının operativliyinin və keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması zərurəti və ya yeni keyfiyyətdə Kəşfiyyata sahib olmaq və öz kəşfiyyat məktəbini formalaşdırmaq imperativi, habelə Ermənistanın regionda hələ də kəşfiyyat xidmətinə sahib olmayan yeganə ölkə olduğu ilə yox, həm də 2016-cı və 2020-ci illərdə Qarabağda baş vermiş müharibələr zamanı kəşfiyyat orqanları tərəfindən məlumatın verilməsi prosesində problemlər olduğu ilə əsaslandırıb. Bu barədə yuxarıda qeyd etdik.
Yeri gəlmişkən, 2021-ci il avqustun 29-da Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan “Azadlıq Radiosu”na verdiyi müsahibədə Ermənistanda hələ də MTX strukturunda fəaliyyət göstərən Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin olduğunu bildirmişdi. “Maraqlıdır, əgər belə bir xidmət var idisə, sentyabrın sonunda müharibənin başlaya biləcəyini güman etmək üçün niyə vaxtında xəbərdarlıq etməmişik, belə bir kəşfiyyat analizimiz olubmu?” sualına Qriqoryan belə cavab verib:
“Dünyanın ən güclü kəşfiyyat xidmətlərindən birinə malik olan ABŞ-nin 11 sentyabr 2001-ci illə bağlı dəqiq məlumatı yox idi və qabaqlayıcı tədbirlər görmək imkanı yox idi. Biz belə bir problemlə üzləşdiyimizi qeyd edirik və təhlükəsizlik təhdidlərinin qiymətləndirilməsində imkanlarımızı daha da artırmaq üçün belə bir struktur yaratmağa qərar verdik. Amma bu, demək olar təkcə xarici kəşfiyyatın problemi deyil, bu, ümumi kəşfiyyat cəmiyyətinin problemidir ki, bütün təhlükəsizlik strukturları davamlı olaraq təhdidlərin qiymətləndirilməsini həyata keçirə və bunun vasitəsilə həm də qabaqlayıcı tədbirlər üçün təkliflər təqdim edə bilsin”.
Maraqlıdır, “Azadlıq Radiosu” ilə söhbətində Təhlükəsizlik Şurasının katibi müharibənin yenidən başlamasının tarixi ilə bağlı kəşfiyyat məlumatlarının olmamasına eyham vurub, 2021-ci il martın 12-də isə “CivilNet” ilə söhbətində deyib ki, Azərbaycan 2020-ci ilin iyulunda Qarabağ istiqamətində hərbi əməliyyatlar keçirməli idi, lakin fikrini dəyişdi.
Üstəlik, Nikol Paşinyan belə bir xidmətin yaradılmasını, məsələn, 2016-cı ilin Aprel döyüşləri zamanı kəşfiyyat orqanları tərəfindən məlumatın verilməsi prosesindəki problemlərlə əsaslandırıb, hakimiyyət dəyişikliyindən sonra Aprel döyüşləri zamanı hərbi kəşfiyyatın rəhbəri olmuş Arşak Karapetyanı özünə müşavir təyin etmək qərarına gələndə isə iddia edib: “Dördgünlük müharibə ilə bağlı onlarla, hətta yüzlərlə səhifəlik məxfi materialları oxumuşam və o materiallarda kəşfiyyat məlumatlarının olmaması və ya çatışmazlığı barədə heç nə tapmamışam”.
Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, xarici kəşfiyyatın forma və üsullarının dəyişdirilməsi, onun hər zaman hərbi xarakterli xidmətlə birbaşa əlaqəsi olmaya bilən düsturlarla inkişaf etdirilməsi üçün xarici tələb var. Ehtimal edə bilərikmi ki, bu məsələdə artıq haqqında danışılan yeni təlimatçı-aktorlara sahib olmaq lazımdır? Onları təmsil edən ölkələrdən bəlkə də Ermənistana səfərlər olur.
Əlavə edək ki, bir neçə aydır hakimiyyətə yaxın dairələr müdafiə sisteminə Qərb ölkələrindən məsləhətçilərin gəlməsi barədə danışırlar. Xüsusilə, fevralın 25-də hökumətyönlü ekspert Areq Koçinyan İctimai Televiziyada ABŞ və Fransadan 5-10 məsləhətçinin Silahlı Qüvvələrə gəldiyini açıqlayıb. Yeri gəlmişkən, Fransanın müdafiə naziri də İrəvanda oxşar eyham vurub.
Martın 2-də “168.am” bu müşavirlərin Ermənistana hansı məqsədlə gəldiklərini, hansı digər Qərb ölkələrindən məsləhətçi-təlimatçıların səfərlərinin və Silahlı Qüvvələrdə islahatlar prosesinə cəlb olunmasının planlaşdırıldığını öyrənmək üçün Ermənistan Müdafiə Nazirliyinə yazılı sorğu göndərib. Martın 19-da bizə göndərilən cavab məktubunda Ermənistan Müdafiə Nazirliyi heç bir izah vermədən qeyd edib: “Martın 2-dəki sorğunuza cavab olaraq bildiririk ki, Ermənistan Silahlı Qüvvələrində aparılan islahatlar çərçivəsində Ermənistan Müdafiə Nazirliyi beynəlxalq tərəfdaşların təcrübəsini öyrənir və istifadə edir, ekspert və məsləhət yardımı alır”.
Ermənistanın beynəlxalq təcrübəni nəzərə alması və mühüm təhlükəsizlik sənədi və ya islahatlar çərçivəsində məsləhətçi yardım alması yeni bir şey deyil. Burada sual çox aydın idi, konkret bəyanatla bağlı idi və Müdafiə Nazirliyi növbətçi cümlə ilə məhdudlaşıb. Əlbəttə, Müdafiə Nazirliyinin iqtidaryönlü ekspertin bəyanatını təkzib etmədiyini güman edə və söyləyə bilərik. Amma hansı məsləhətdən söhbət getdiyini bilmirik.
Hərbi sahədə təhlükəsizlik təhdidlərinə və hərbi təhdidlərə müqavimət göstərmək üçün Müdafiə Strategiyasının Yenidən Nəzərdən Keçirilməsi (MSYNK) aparılmalıdır, Müdafiə Nazirliyindən və Təhlükəsizlik Şurasının ofisindən bizə bildirildiyi kimi, belə bir proses həyata keçirilməyib. “168.am” bununla bağlı ətraflı təhlil təqdim edib, bu isə ilk növbədə Təhlükəsizlik Şurası ofisinin funksiyasıdır.
Qeyd edək ki, MSYNK-nin həyata keçirilməsi Ermənistanın hərbi doktrinasında da nəzərdə tutulub və bu proses Ermənistanda 2008-ci ildən həyata keçirilir. Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin xarici təhdidləri neytrallaşdırmaq imkanlarına gəlincə, bəlkə də xidmət rəhbərinin və xüsusən də müavinlərin bioqrafiyasına nəzər salmaq kifayətdir. Sonra, qeyd etdiyimiz kimi, siyasi gündəmin məqsədəuyğunluğuna uyğun olaraq, siyasi rəhbərliyin Ermənistan üçün hansı ölkəni təhlükə hesab etməsi çox vacibdir.
Kristine Qriqoryanın rəhbərlik etdiyi strukturun Paşinyanın Türkiyə-Azərbaycan maraqlarına zidd olmayan siyasətinə nə dərəcədə töhfə verdiyini və ya Azərbaycan və Türkiyə əleyhinə məxfi məlumatlar bazasının doldurulub-doldurulmadığını zaman göstərəcək. Paşinyan hətta müharibədən əvvəl sahib olduğu məxfi məlumatları günümüzə qədər İlham Əliyevə qarşı tətbiq etmir, bəlkə onun özünə qarşı mövcud olan məlumatlar daha ağırdır...?”.
Alpər Mövludoğlu
Ordu.az
