ABŞ və NATO-nun inteqrasiya edilmiş HHM sistemlərinə qarşı mübarizə, gələn təhdidlərə qarşı müdafiə, əlaqə yaratma və ABŞ-nin Çevik Döyüş İşə Qəbul (ACE) doktrinası çərçivəsində qitədəki aktivləri hərəkət etdirmə üsullarını təkmilləşdirməli olacaqlar.
Bunlar NATO-nun Müttəfiq Hərbi Hava Qüvvələrinin (HHQ) və ABŞ Afrika Hərbi Hava Qüvvələrinin (AFAFRICA), eləcə də ABŞ-nin Avropadakı Hərbi Hava Qüvvələrinin (USAFE) rəhbəri, ABŞ HHQ-nin generalı Ceyms Hekkerin səsləndirdiyi nəticələrdir.
Rusiyanın “Buk-M3”, “Pantsir”, S-300, S-400 və “Tor-M1” kimi HHM sistemləri var. Hekkerin sözlərinə görə, hər iki tərəfdə “yer-hava” raket sistemlərinin çoxluğu onları hava üstünlüyünə nail olmaqdan saxlayan şeydir. Hekker qeyd edib: “NATO-nun hava qanadında mənim bir nömrəli prioritetim giriş-çıxış zonalarının maneələrinə qarşı mübarizə aparmaqdır (A2AD). Biz öz imkanlarımızı təkmilləşdirmək və bunun üçün bütün müttəfiqlərimizdən istifadə etmək üçün çox çalışırıq”.
Hekker Rusiyanın müharibənin əvvəlində 75-dən çox təyyarə itirdikdən sonra uyğunlaşdığını bildirib. Bir raket daşımaq üçün modifikasiya edilmiş “MiQ-31 Foxhound” təyyarələri tərəfindən atılan “S-7760 Kinjal” (Kh-47) hipersəs ballistik raketləri Ukraynanın hava hücumundan müdafiəsi üçün xüsusilə narahatverici olub. Hekker deyib ki, Rusiyanın Ukraynaya hava zərbələri nəticəsində yaranan problemlər ABŞ və NATO-nun nə üçün “yaxşı inteqrasiya olunmuş hava və raketdən müdafiə sisteminə” ehtiyac duyduğunun real vaxt nümunəsidir: “Biz həqiqətən də bu sahədə bacarığımızı artırmağa çalışırıq, çünki özümüzü qorumaq üçün buna ehtiyacımız olduğunu bilirik.”
Hekker qeyd edib ki, Ukrayna Qərbin hədiyyə etdiyi HHM sistemləri ilə müəyyən uğurlar əldə edib. O deyib: “Ruslar bunların bir hissəsini HHM sistemindən çıxara bilirlər. Lakin Ukrayna “yer-hava” raketləri və bənzər məsələlərdə Qərbdən aldığı yardımlarla kifayət qədər yaxşı işlər görür”.
Hekker konkret platformanın adını çəkməsə də, Ukrayna “Patriot”, NASAMS, IRIS-T SLM, SAMP/T, “Crotale”, “Gepard” və s. kimi HHM sistemləri alıb. Hekkerin şərhləri ABŞ hökumətinin Almaniyanın İsrail istehsalı olan “Arrow 3” HHM sistemlərini 3,5 milyard dollara almasını təsdiqləməsindən bir gün sonraya təsadüf edir. Hekkerin sözlərinə görə, bu razılaşma Qərbi Avropaya regiondakı ordular Rusiyadan mümkün ballistik raket hücumlarına qarşı dayanıqlılığını artırmağa çalışarkən ehtiyac duyulan anti-ballistik raket qabiliyyətini gətirir.
Avropanın hava və raketdən müdafiə sistemini yaratmaq üçün Almaniyanın rəhbərliyi altında hazırlanan Avropa Göy Qalxanı Təşəbbüsü (European Sky Shield Initiative - ESSI) də mövcuddur. Ukrayna HHQ-nin müharibədə qala bilməsinin əsas səbəblərindən biri onun təyyarələrini ölkə daxilində hərəkət etdirmək və hava döyüş əməliyyatlarını davam etdirmək üçün kifayət qədər materiala malik uçuş-enmə zolaqlarının olmasıdır.
Hekkerin sözlərinə görə, bu uğur ABŞ və NATO-nun ACE səylərini artırmalı olduğunu göstərir. O deyib ki, ACE “Ukrayna-Rusiya müharibəsi başlamazdan çox əvvəl” mövcud olub. Hekker qeyd edib: “Əsasən Hind-Sakit okeandakı vəziyyətə cavab olaraq, Çinin bir neçə qanadlı raketə, çox qabiliyyətli qanadlı raketə və bu kimi şeylərə sahib olduğunu bilərək hərəkət etməyimiz lazım idi, əks təqdirdə, bilirsiniz, yerdəki bütün təyyarələrimizi itirmək istəmirik. Ukraynaya daxil olduq, indi onların nə etdiklərini və təyyarələrini Beşinci Maddəyə (NATO kollektiv müdafiə razılaşması) keçərsək, böyük ehtimalla qarşılaşacağımız, mütləq qarşılaşacağımız təhdidə qarşı hərəkət etdirərək onlar üçün nəyin təsirli olduğunu görürük. Bunu da edə biləcəyimizə əmin olmalıyıq”.
Hekker vurğulayıb ki, ABŞ və NATO ACE-dən müəyyən dərəcədə Avropada da istifadə edir. Ancaq heç bir yerdə Ukraynadakı kimi deyil.
Hər gün ACE-nin öz versiyasından istifadə edən ukraynalılar üçün “Biz də onlar kimi bacarıqlı olduğumuzdan əmin olmalıyıq” deyən Hekker Rusiyanın öz təyyarələrini “standoff” silahları ilə hədəfə almaq imkanını ortadan qaldırır. Hekker vurğulayıb: “İndi silahlar daha dəqiq olduğuna görə, səpələnmiş olsalar belə, istənilən təyyarəni vura bilərlər. Beləliklə, indi etməli olduğumuz şey təyyarələrimizi müxtəlif hava limanları arasında və potensial olaraq, hətta magistral yollarda paylamaqdır və Finlandiyanın gətirdiyi budur”.
Birləşmiş Ştatlar Soyuq müharibə dövründə, Avropada ABŞ döyüş təyyarələrinin eniş edə biləcəyi, lazımi texniki xidmətləri görə biləcəyi və yenidən silahlana biləcəyi daha çox baza olduqda bu qabiliyyətə daha çox sahib idi. Hekker bildirib ki, bu qabiliyyətin bərpası prioritet məsələdir. O deyib: “Biz 20-25 baza ilə işə başlayacağıq. Əlbəttə, onların harada olduğunu sizə deməyəcəm. Amma onlar Avropanın strateji yerlərində olacaqlar”.
Hekkerin sözlərinə görə, bu bazalara hər təyyarədə olan avadanlıqlar göndəriləcək: “Biz 30-40 il əvvəl etdiyimiz kimi müxtəlif tipli təyyarələrdə qarşılıqlı fəaliyyət göstərə bilməmiz üçün ölkələr və onların texniki xidməti ilə işləyəcəyik.”
Hekker son olaraq bildirib ki, ABŞ və NATO-nun daha güclü kommunikasiyaya ehtiyacı var: “Biz bütün bu bölmələrə necə əmr verəcəyik və onlara nəzarət edəcəyik, xüsusən də onlar ACE konsepsiyasından istifadə edərək digər hava limanlarından enib qalxırlarsa? Bunu necə edəcəyik? Xüsusilə də kommunikasiyamız əngəllənərsə. Çünki bu, kiberhücum və başqa səbəblə əlaqəni kəsəcək”.
ABŞ diqqətini daha çox Sakit Okean hövzəsinə və Çin və Şimali Koreyanın yaratdığı potensial təhlükələrə yönəltməyə çalışarkən, son 15 ayda Ukraynada baş verən müharibə Avropanın da artan diqqət və lazımi investisiyaya ehtiyac duyacağını heyrətamiz bir şəkildə xatırlatdı.
Sevinc Əliyeva
Ordu.az
