İlk başda Almaniya istehsalı olan “Leopard-2” əsas döyüş tanklarının Ukraynaya təhvil verilməsi qərarının təxirə salınması Kiyev üçün həqiqətən də məyusedici oldu, lakin Moskva bunu Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) üzvləri arasında böyük parçalanma kimi şərh etməkdə səhvə vardı. Almaniyadakı daxili siyasi çətinliklər bu ləngiməni zəruri edirdi, habelə müttəfiqlər koalisiya hökumətində kompromislərin əldə edilməsinin çətinliklərini mükəmməl başa düşürlər və lazımi vaxtda müzakirələrin aparılması zərurətinə hörmət edirlər. Lakin artıq məlumdur ki, tank məsələsi mahiyyətcə həll olunub və artıq Ukrayna hərbçiləri “Leopard” və Britaniya istehsalı olan “Challenger-2” tanklarını idarə etmək üçün təlimlərə başlayıblar. Ramşteyndə götürülmüş müttəfiq öhdəliklərinin cəmi müasir silah sistemlərinin o qədər böyük tədarükünü təşkil edir ki, Ukrayna zəif təchiz edilmiş və zəifləmiş Rusiya qüvvələri üzərində effektiv üstünlük əldə etməyə hazırlaşır.

Qərbin Ukraynaya hərbi dəstəklə bağlı müzakirələri ilə əlaqədar növbəti kritik məsələ tanklar deyil, Rusiyanın təkcə Donbasdakı deyil, həm də Krımda olan komanda və logistika mərkəzlərini sıradan çıxara biləcək uzaqmənzilli zərbə sistemləridir. Bu cür eskalasiyaya güclə cavab vermək baxımından iddialar az deyil, lakin artıq Rusiya qüvvələri yüksək və hətta aşağı dəqiqlikli raket zərbələri üçün bütün imkanlardan istifadə edib. Moskvalılarda güclü təəssürat yaradan bir neçə hərbi qərargahın damında qısa mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemlərinin görünməsidir. Birləşmiş Ştatlar Ukraynaya MQ-1C “Grey Eagle” PUA-larının göndərilməsi ilə bağlı qərarı hələlik qəbul etməyib, lakin Rusiya hərbi rəhbərliyi Ukraynanın pilotsuz təyyarələrin “Engels” aviabazasına endirdiyi zərbədən artıq narahat olub. Ehtiyat tədbirləri həddən artıq görünə bilər, lakin bu, Putinin nüvə daşıyan “Poseidon” insansız dəniz platforması ilə öyünməsindən daha praktik məna kəsb edir (Putin hələ 2018-ci ildə bu sistemi reklam edib, ancaq sadəcə sınaq üçün bir prototip istehsal edilib).

NATO-nun Ukraynaya artan dəstəyinə qarşı durmağa çalışan Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu Rusiya Silahlı Qüvvələrində islahat aparmaq və onların ümumi gücünü 1,15 milyondan (müxtəlif muzdlular və hərbiləşdirilmiş qüvvələr daxil olmamaqla) 1,5 milyona çatdırmaq planını açıqlayıb. Demoqrafik problemlərlə yanaşı, bu cür hərbi güc yaratmaq ambisiyaları, şübhəsiz ki, Rusiyada sürətlə davam edən iqtisadi deqradasiya ilə zəifləyəcək. Habelə Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayenin Davosda Rusiyada qarşıdan gələn “onilliklərin tənəzzülü” ilə bağlı sərt bəyanatı bu dinamika ilə bağlı bir neçə şübhə yaradıb.

Ukrayna, əksinə, fürsətcil Davos kütləsi tərəfindən investisiyaların cəlbedici gəlir gətirə biləcəyi potensial inkişaf sahəsi kimi nəzərdən keçirildi. Pandemiyadan sonra canlanan Dünya İqtisadi Forumunda əhval-ruhiyyə əksər müşahidəçilərin gözlədiyindən daha yaxşı idi və tədbirdə müsbət təəssüratlardan biri Rusiyanın dünya nizamını pozmaq imkanlarının azalması idi. Qlobal enerji bazarları sabitləşib və Rusiya ixracının gözlənilən azalması digər mənbələr hesabına kompensasiya ediləcək. Avropa təkcə Rusiyanın enerji şantajına qarşı dayanıqlılıq dərsi deyil, həm də cavab zərbələri endirmək sənətini öyrənib. Beləliklə, Rusiyanın energetika sektoru, xüsusən də Avropa İttifaqının Rusiya neft məhsullarının idxalına qadağası fevralın 5-də qüvvəyə mindiyi üçün ciddi ixtisarla üzləşəcək.

Rusiya Asiyaya neft ixracını, hətta “Brent” markalı neftin qiymətindən 20-25 dollar endirimlə genişləndirməyə çalışsa da, o, Avropa bazarlarının itkisini kompensasiya edə və Çinin Rusiyadan enerji idxalı hesabına canlanan artımını dəstəkləyəcəyinə ümid edə bilməz. Çin iqtisadiyyatı üçün perspektivlər Davosda əsas mövzu idi və Baş nazirin müavini Liu He daha çox əməkdaşlıq edən və daha az “canavar döyüşçü” – diplomatiya tərzi nümayiş etdirərək Qərb tərəfdaşlarını arxayın etməyə çalışdı. Pekin bilir ki, o, yalnız Ukraynadakı müharibə ilə ehtiyatlı kurs təyin etməklə iqtisadi dinamizmi bərpa edə bilər və Putinin uzunmüddətli müharibə strategiyasından getdikcə daha çox yayınmaq lazımdır. Bu kurs, ABŞ Dövlət katibi Antoni Blinkenin Moskvada xüsusi diqqətlə izlənilən Çinə gözlənilən səfəri zamanı dəqiqləşdiriləcək. Kreml hələ də Şərqi Asiyada gərginliyin artmasına ümid edir ki, bu da ABŞ-ın diqqətini Avropadan yayındıra bilər.

Davos müzakirələrində bir çox siyasi və təhlükəsizlik riskləri qiymətləndirildi, Çinin əsas problem olaraq qalması ilə yanaşı, Rusiyanın yaratdığı təsirlər Moskvanın qlobal rolunun daha da azaldığını göstərir. Həqiqətən də, dünya iqtisadiyyatı Rusiyadan əmtəə ixracının azaldılmasına və ciddi sanksiya tətbiq edilən idxala, xüsusən də müasir texnologiyaya uyğunlaşıb. Üstəlik, müharibənin nəticəsi Ukraynanın qələbəsi, sərmayə tələbinin artması, Rusiya üçün isə itki kimi nəzərdən keçirilir və onu uzunmüddətli durğunluğa məhkum edir. Bu dünyagörüşü optimist görünə bilər, çünki investorlar adətən müsbət perspektivə ehtiyac duyurlar. Lakin mahiyyət etibarilə bu, Rusiyanın Qərblə qarşıdurmada özünü məğlubiyyətə uğratmaq cəhdində qüvvələr nisbətinin açıq şəkildə qiymətləndirilməsidir. Ramşteyn görüşü sübut etdi ki, fikir ayrılıqları geriləmə deyil, təkandır.

Dəyanət Ağalarlı
Ordu.az