Telefonlar gün ərzində yerləriniz və hərəkətləriniz haqqında məlumatları qeyd edən və bu məlumatları üçüncü tərəflərə bildirən izləmə cihazıdır.
Cib telefonunun elektron ipuçlarını və ya yerinin təsvirini təqdim edən bir neçə üsuldan hər hansı birini daxil etmək üçün “ping” terminindən istifadə edilir. Bu ərazi məlumatı çox vaxt mobil məkan məlumatı və ya GPS məlumatları kimi tanınır. Telefon zəng etmək və ya qəbul etmək üçün gözləmə rejimində olduqda, o, tez-tez ən yaxın qüllə olan yaxınlıqdakı mobil qüllələrdən ən güclü şəbəkə siqnalını axtarmaq üçün dəqiqədə bir neçə axtarışa başlayır. Bu vəziyyətdə telefon müəyyən bir mobil qüllə ilə əlaqə quraraq onun təxmini yerini müəyyən edir. Bundan əlavə, mobil telefonun GPS xüsusiyyəti onun dəqiq yerləşdiyi yerdən bir neçə fut məsafədən izlənməsinə imkan verir. Şəbəkə standart şəbəkə protokolunun bir hissəsi kimi ərazini aşkar etmək üçün cib telefonuna “ping” göndərə bilər.
Quraşdırılmış proqramların sayından asılı olaraq, cib telefonu gündə minlərlə dəfə öz yeri ilə bağlı məlumat göndərə bilər. Həqiqətən də, bəzi telefon proqramları 12 saatlıq interval ərzində 200-ə qədər fərdi vaxt möhürlənmiş yer məlumat nöqtələrini paylaşa bilər. Bu məlumatlar real vaxt rejimində bir çox şirkətlərə göndərilir, onların hər biri real vaxt rejimində telefonu izləyə və ya daxil edilmiş tarixi məlumatları təhlil edərək telefonun yolunu izləyə bilər. Hər günün hər dəqiqəsi, planetin hər yerində onlarla şirkət cib telefonları ilə on milyonlarla insanın hərəkətlərini qeyd edir və məlumatları kütləvi məlumat fayllarında saxlayır.
Məkan məlumatları şirkətlər tərəfindən milyonlarla digər məlumat nöqtələri ilə birlikdə toplanır, adətən paketlənir və reklamçılara, maliyyə institutlarına, daşınmaz əmlak investorlarına və digər üçüncü tərəflərə marketinq təhlili kimi satılır. Məkan məlumatları reklamçılar üçün xüsusilə gəlirlidir, onlar ondan insanların tez-tez olduğu yerləri və bu yerlərə getdikləri vaxtları müəyyən etmək üçün istifadə edirlər.
Məkan izləmə ilə bağlı riskləri həll etmək dövlət qurumları üçün çətin olub. İşçilərin məkan paylaşma proqramlarından istifadəsini məhdudlaşdıran qərarlar tətbiq etmək çətindir. Bundan əlavə, bu cür qaydalara riayət etmək, istifadəçilərin çox vaxt hansı tətbiqlərin onları izlədiyini aşkar edə bilməməsi ilə çətinləşir. Mobil telefonların bu qədər geniş yayılmış və getdikcə daha çox ehtiyac duyulduğu bir vaxtda hökumət işəgötürənləri müəyyən dərəcədə öz işçilərinin bu cihazlardan istifadəsinə razılıq verməlidirlər.
Telefonunuzu izlənilməkdən qorumaq asan deyil
Telefonlarımızın izləmə cihazlarına çevrilməsinə imkan verən əsas zəiflik telefonun proqramlarında tapılır. İstifadə etdiyimiz proqramların çoxu məlumatlarımızı toplayır və reklamçılar və ya digər üçüncü tərəflərlə paylaşır. Buraya təkcə xəritəçəkmə proqramları kimi funksionallıq üçün məkan məlumatımızı tələb edən tətbiqlər deyil, kupon qənaət proqramı kimi məkan məlumatından istifadə etməyi gözləmədiyimiz proqramlar da daxil ola bilər.
Tətbiqləri endirdiyimiz zaman gördüyümüz birdəfəlik icazə sorğuları və məxfilik açıqlamaları adətən oxunmur və ya biz onları qəbul etməzdən əvvəl tam başa düşülmür. Yeni proqram quraşdırarkən, biz demək olar ki, həmişə Son İstifadəçi Lisenziya Müqaviləsinə cavab olaraq “Qəbul edirəm” və ya “Razıyam” düymələrini klikləyirik.
“Apple” və “Google” birgə təmasların izlənməsi üçün pandemiyaya cavab olaraq mobil telefon məlumatlarından istifadə edən texnologiya hazırlayır. Proqram ciddi şəkildə ərazi izləmə həyata keçirə bilmir, çünki o, fərdi “ping”ləri ələ keçirmir və ya telefonun hərəkətlərini izləmir. Bunun əvəzinə, aktivləşdirilmiş texnologiyaya malik mobil telefon istifadəçiləri bir-birinə yaxınlaşdıqda, onların telefonları digər şəxslə əlaqəli təsadüfi identifikator nömrəsi toplayır. Bu identifikator nömrələri təxminən hər 15 dəqiqədən bir dəyişir. Bu şəxsdən-şəxsə əlaqələrdən məlumatlar toplanır və mərkəzləşdirilmiş məlumat bazası əvəzinə fərdi telefonlarda saxlanılır.
Dəyanət Ağalarlı
Ordu.az
