1957-ci ildə ABŞ-la inkişaf edən əlaqələr nəticəsində 100 ədəd F-86 “Sabre” qırıcı təyyarəsini inventarına qəbul edib. Sonrakı illərdə Pakistan və Hindistan müharibə aparıb. 1965-ci ildəki bu hadisədən sonra ABŞ Pakistana embarqo tətbiq edib. Embarqodan sonra Pakistan Fransa və Çin təyyarələrinə maraq göstərməyə başlayıb. Bu dövrdə “Dassault Mirage III” və “Shenyang” F-6 təyyarələri Pakistanın inventarına daxil olmağa başlayıb.

1979-cu ildə Sovet ordusunun Əfqanıstana daxil olması ilə şərait dəyişdi və Pakistan F-16 döyüş təyyarələrini inventarına qəbul etməyə başladı. 1990-cı ildə ABŞ Pakistanın nüvə silahı inkişaf etdirməsinə embarqo qoydu. Bu vəziyyət 11 sentyabr 2001-ci il hücumlarına qədər davam etdi. ABŞ-ın Əfqanıstana daxil olması ilə Pakistana tətbiq edilən embarqo aradan qaldırıldı və müxtəlif təyyarələr alındı. Bu illər ərzində Pakistan Çinlə birlikdə yerli təyyarə layihəsi olan JF-17-ni inkişaf etdirməyə davam etdi. Bu gün Pakistan Çindən J-10C təyyarələrini alır.

Döyüş təyyarələri:

F-16 eskadriliyası:

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri F-16-ların mühüm istifadəçilərindən biridir. 1979-cu ildə Sovet İttifaqının Əfqanıstana daxil olması ilə ABŞ və Pakistan bölgədəki mücahidlər adlanan yarımhərbi qüvvələrə kömək etməyə və onları öyrətməyə başladı. Sovet Hərbi Hava Qüvvələri təlim düşərgələrini bombalamağa başladı. O zaman Pakistanın əlində olan Çin istehsalı F-6 təyyarələri mövcud durumda sərhədləri qorumaq üçün kifayət etmirdi. Pakistan ABŞ-la əlaqə saxladı və ümumilikdə 40 ədəd F-16 A/B döyüş təyyarəsi tədarük etməyə başladı. “Sülh Qapısı I” layihəsi çərçivəsində 6, “Sülh Qapısı II” layihəsi çərçivəsində isə 34 təyyarə Pakistana təhvil verilməyə başlandı. İlk F-16 1982-ci ildə Pakistana təhvil verildi. Bu təyyarələrin hamısı F-16 “Block 15” standartındadır.

Həmin dövrdə vurulan təyyarələri yeniləmək və parkın mövcud sayını standart səviyyəyə çatdırmaq üçün 11 ədəd F-16 A/B “Block 15” OCU (Əməliyyat Qabiliyyətinin Yüksəldilməsi) sifarişi verildi. Ümumilikdə 6 ədəd A və 5 ədəd B tipli təyyarələri ehtiva edən bu “Sülh Qapısı III” proqramı sonrakı illərdə Pakistanın nüvə proqramı çərçivəsində ləğv edildi. İstehsal olunan təyyarələr Təyyarələrə Baxım və Bərpa Mərkəzinin anbarına aparıldı. 1989-cu ildə Pakistan “Sülh Qapısı IV” proqramının bir hissəsi olaraq 60 ədəd F-16 A/B “Block 15” döyüş vahidi sifariş etdi. İstehsal edilən 17 təyyarə də Təyyarələrə Baxım və Bərpa Mərkəzinin anbarına aparıldı. Qalan təyyarələr isə ümumiyyətlə istehsal olunmadı.

Sifariş edilən bu 28 təyyarədən 23-ü ABŞ-ın 11 sentyabr hadisələrindən sonra Əfqanıstana hücumundan sonra Pakistana çatdırıldı. Qalan 5 təyyarə üçün Pakistana təxminən 150 milyon dollar ödənildi. 2006-cı ildə “Sülh Qapısı I” layihəsinin bir hissəsi olaraq Pakistanın F-16 eskadriliyası hərtərəfli modernləşdirmə layihəsinə başladı. Bu layihə çərçivəsində 12 ədəd F-16C “Block 52+” və 6 ədəd F-16D “Block 52+” təyyarələri inventarlaşdırıldı. Bundan əlavə, inventarda olan 44 ədəd F-16 A/B təyyarəsinin MLU modernizasiyasına yüksəldilməsi qərara alındı.

Təyyarələrə AN/APG-66(V)2 radarı, HMCS sistemləri, DB-110 Kəşfiyyat Podları, AN/ALQ-213 elektron döyüş sistemi kimi kritik avadanlıqlar tədarük edilib. Təyyarəyə əlavə olaraq, “Falcon UP” modernləşdirilməsi həyata keçirilib. TUSAŞ obyektlərində 41 ədəd “Block 15” F-16 təyyarəsi modernləşdirilib. Pakistan bu yaxınlarda F-16 eskadriliyasını inkişaf etdirmək üçün İordaniyanın inventarından çıxardığı F-16 ADF təyyarələrini alıb. 9 ədəd F-16A “Block 15” ADF və 4 ədəd F-16B “Block 15” ADF inventara daxil edilib.

Hazırkı Pakistan F-16 eskadriliyası aşağıdakı kimidir:

F-16AM “Block 15” MLU: 37
F-16BM “Block 15” MLU: 17
F-16A “Block 15” ADF: 9
F-16B “Block 15” ADF:4
F-16C “Block 52+”: 12
F-16D “Block 52+”:6

“Mirage III/V” eskadriliyası:

Pakistanın Fransanın “Mirage III” təyyarəsi ilə tanışlığı 1967-ci ildə baş tutub. 1965-ci ildə baş verən Hindistan-Pakistan müharibəsi zamanı ABŞ Pakistana embarqo tətbiq etmək qərarına gəlib. Həmin dövrdə F-86 və F-104 təyyarələri ilə uçan Pakistan embarqoya görə Hərbi Hava Qüvvələrində ciddi zəifliklər yaşamağa başlayıb.

1967-ci ildə Fransaya “Mirage III” təyyarəsi sifarişi verilib. 1967-1975-ci illər arasında Pakistan “Mirage IIIEP”, “Mirage IIIEDP”, “Mirage IIIRP-1”, “Mirage IIIDP”, “Mirage IIIRP-2” variantları da daxil olmaqla ümumilikdə 36 “Mirage III” təyyarəsini inventarlaşdırıb. 1970-ci ilə qədər “Mirage III”lərin performanslarını bəyənən (“Mirage III” dövrünün ən yaxşı təyyarələrindən biridir. İsrail-Ərəb müharibələrində Ərəb Hərbi Hava Qüvvələrinə həddən artıq çox ziyan vurub) Pakistan Fransadan “Mirage V” sifariş edib. 1970-1979-cu illər arasında cəmi 60 ədəd “Mirage V” tipli təyyarə (Mirage VPA, Mirage VPA2, Mirage VPA3, Mirage VDPA2) inventarlaşdırılıb.

Pakistanın “Mirage III” və “Mirage V” ilə kəsişməsi yenidən ABŞ embarqosu ilə baş verib. Pakistan ABŞ-ın “Sülh Qapısı III” və “Sülh Qapısı IV” layihələrinə embarqo qoymasından sonra “Mirage III” və “Mirage V” eskadriliyasını gücləndirməyə başlayıb. O, ilk növbədə Avstraliyadan az istifadə edilmiş, yaxşı vəziyyətdə olan “Mirage III” təyyarəsini alıb. Avstraliyadan Pakistana 50 təyyarə tədarük edilib. 1996-cı ilə qədər Belçikadan 39 ədəd “Mirage V” alınıb. 10 ədəd “Mirage III” isə 2000-ci ildə Livandan əldə edilib. 2003-cü ilə qədər İspaniyadan 13 ədəd “Mirage III” alınıb. 50 ədəd “Mirage V” isə 2006-cı ildə Liviya Hərbi Hava Qüvvələrindən alınıb.

Təyyarələrin bəziləri ehtiyat hissələri kimi rezerv edilib. Onların bəziləri ROSE Proqramı çərçivəsində modernləşdirilib. Nəhayət, 2019-cu ildə Misirdən 36 ədəd “Mirage V” təyyarəsi alınıb. Çatdırılmalar 2020-ci ildə başlayıb. ROSE–I adlı ilk layihə ilə təxminən 33 ədəd “Mirage III” döyüş təyyarəsi FIAR “Grifo M3” radarı, yeni HUD sistemi, RWR, yeni ECM sistemi və yeni naviqasiya sistemləri ilə təchiz edilib. “Mirage V” təyyarələri də ROSE-II və ROSE-III adlı layihələrdə modernləşdirilib. Təyyarələrə FLIR sistemləri, gecə naviqasiya sistemləri, qabaqcıl avionika əlavə edilərək Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin gecə hücumu qabiliyyəti yüksəldilib.

Hazırda Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrində 50 ədəd “Mirage III” təyyarəsi və 60 ədəd “Mirage V” təyyarəsi var. Bu təyyarələrin 2020-2030-cu illər arasında JF-17 “Block III” təyyarələri ilə əvəzlənməsi planlaşdırılır. Pakistanın “Mirage” təyyarələri Pakistanın nüvə silahından istifadə edə biləcəyi yeganə platformadır. Təyyarənin missiyasını tezliklə JF-17 “Block III”ə buraxması planlaşdırılır.

JF-17 eskadriliyası:

PAC JF-17 “Thunder” yüngül, tək mühərrikli, dördüncü nəsil çoxməqsədli qırıcı təyyarədir. Pakistan Aviasiya Kompleksi (PAC) və Çindəki “Chengdu Aircraft Corporation (CAC)” tərəfindən birgə hazırlanmış bu təyyarə Pakistanın yerli döyüş təyyarəsidir. JF-17 layihəsi 1980-ci illərin sonunda ABŞ-Çin-Pakistan əməkdaşlığı ilə başlayıb. Əsas məqsəd ilk növbədə Pakistanın Çin istehsalı olan A-5C taktiki bombardmançı təyyarələrinin dəyişdirilməsi idi. Daha sonra inventarda olan F-7 döyüş təyyarələrinin dəyişdirilməsi və nəhayət “Mirage” eskadriliyasının yenilənməsi məqsədi qarşıya qoyulub. 1989-cu ildə ABŞ-ın həm Pakistan, həm də Çinlə yaşadığı problemlər layihənin dayandırılmasına səbəb olub. ABŞ “Sabre II” layihəsindən çıxıb.

1995-ci ildə Pakistan və Çin yeni döyüş təyyarəsinin birgə dizaynı və inkişafı üçün anlaşma memorandumu imzalayıb. Pakistan qiyməti mümkün qədər aşağı, lakin qabiliyyətli bir təyyarə istehsal etməyə başlayıb. Yerli aviasiya sənayesinin mümkün olan ən yüksək potensialından istifadə etmək planlaşdırılırdı. ROSE proqramında istifadə edilən avionikaya bənzər olaraq, JF-17 prototiplərinin uçması nəzərdə tutulurdu.

Prototip istehsalına 2002-ci ilin sentyabrında başlanılıb. İlk prototip PT-01 31 may 2003-cü ildə anqardan çıxıb. İlk uçuş 2003-cü ilin avqustun sonunda həyata keçirilib. Təyyarədə müxtəlif problemlərlə üzləşən pakistanlı heyət təyyarəni müxtəlif modifikasiyalara məruz qoyaraq Qərbdən avionik dəstək alıb. PT-04 olaraq təyin edilmiş bu ikinci prototip seriyası ilk uçuşunu 28 aprel 2006-cı ildə həyata keçirib.

JF-17A “Block I”dən Pakistan inventarına cəmi 50 ədəd daxil edilib.
JF-17A “Block II”dən Pakistan inventarına cəmi 64 ədəd daxil edilib.
JF-17B “Block II”dən Pakistan inventarına cəmi 28 ədəd daxil edilib.

Pakistanda həmçinin 50 ədəd JF-17 “Block III” sifarişi var. JF-17 təyyarələri Nigeriya və Myanmaya satılıb.

F-7PG “Skybolt” eskadriliyası və J-10C “Dragon” eskadriliyası

“Chengdu” J-7 Sovet İttifaqı MiQ-21 təyyarəsinin lisenziyalı versiyasıdır. Təyyarə MiQ-21 üzərində hazırlanmış müxtəlif avioniklərlə təchiz edilib. Pakistan Çindən sonra “Chengdu” J-7-nin ən böyük operatorudur. 1965-ci ildə baş verən Hindistan-Pakistan müharibəsində ABŞ tərəfindən embarqoya məruz qalan Pakistan, “Mirage” qırıcıları ilə birlikdə Çindən J-7 döyüş təyyarələri almağa qərar verdi. 1970-ci illərdən başlayan ilk tədarüklərlə 120 ədəd F-7P və 60 ədəd F-7PG döyüş təyyarəsi alındı.

Təyyarədə hava-yer sistemləri olmadığından, onlar əsasən Hindistan sərhədindəki bazalarda ələkeçimə təyyarələri kimi istifadə olunub. JF-17-lərlə əvəzlənməyə başlayan F-7 təyyarələrinin P versiyaları istismardan çıxarılsa da, PG versiyalarından yalnız 45-i inventarda qalıb. Təyyarənin 2025-ci ilə qədər inventardan tamamilə çıxarılacağı gözlənilir.

Pakistanın Çindən aldığı digər döyüş təyyarəsi J-10 döyüş təyyarəsidir. J-10 layihəsi Çinin J-7 təyyarələrini əvəz etmək məqsədilə başladılıb. İlkin olaraq IAI “Lavi” təyyarəsinin J-7-ləri əvəz etməsi planlaşdırılırdı. Lakin İsrailin “Lavi” təyyarəsini istehsal etməmək qərarından sonra Çin J-7 təyyarəsini əvəz etmək üçün unikal layihəyə başlayıb. Layihənin əvvəlində təyyarə Qərb avionikası ilə dizayn edilirdi. Qərb ölkələri ilə əməkdaşlıq var idi, lakin 1989-cu ildə Tiananmen Meydanında baş verən hadisədən sonra ABŞ-la əlaqələr pozuldu və təyyarə Qərbin dəstəyi olmadan istehsala davam etdi. Əvvəlcə tək mühərrikli qırıcı kimi dizayn edilən təyyarə tezliklə çoxfunksiyalı qırıcıya çevrildi. İlk uçuş 1996-cı ildə edildi.

2004-cü ildə Çin Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarına daxil olub. 2008-ci ildə təyyarənin yeni versiyası J-10B ərsəyə gətirilib. Nəhayət, 2015-ci ildə J-10C adlanan təyyarənin son versiyası yaradılıb. J-10C adlanan bu təyyarə WS-10B mühərrikinə, AESA radarı və IRST kimi qabaqcıl avionik sistemlərə malikdir. Pakistan Hindistanın “Rafale” almasına cavab olaraq Çindən J-10C alıb. Pakistanın uzun müddət J-10 döyüş təyyarələri almaq istədiyi məlum olub. Heç bir rəsmi orqan tərəfindən təsdiqlənməsə də, Pakistan mənbələri 2 eskadrilyada ümumilikdə 36 ədəd J-10C döyüş təyyarəsinin alınacağını təxmin edir. Təyyarənin ilk partiyası Çin tərəfindən 4 mart 2022-ci ildə təhvil verilib.

Təlim eskadriliyası:

“Hongdu” K-8 “Karakoram”

“Hongdu” JL-8 Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarında olan qabaqcıl reaktiv təlim təyyarəsidir. Çin və Pakistanın birgə istehsal etdiyi bu reaktiv təlim təyyarəsi ilk uçuşunu 1990-cı ildə edib. Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri ilk çatdırılmanı 1994-cü ildə alıb. Təyyarə müxtəlif döyüş sursatları ilə təchiz olunaraq yüngül hücum təyyarəsi kimi də xidmət edə bilər. Bu Pakistan təyyarəsi Misir, Banqladeş, Venesuela kimi bir çox ölkələrə ixrac edilib. Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin cəmi 40+20 ədəd K-8 təyyarəsi sifarişi var. Hazırda inventarda 38 ədəd K-8 təyyarəsi var.

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin əsas reaktiv təlim təyyarəsi eskadriliyası T-37 “Tweet” təyyarəsidir. ABŞ istehsalı olan T-37 təyyarəsi ilk uçuşunu 1954-cü ildə edib. Pakistan bu təyyarələri ilk dəfə 1960-cı illərin sonlarında almağa başlayıb. Lakin o dövrdə Hindistan-Pakistan müharibəsi embarqosu səbəbindən T-37 təyyarələrinin sayı çox az qalıb. 2008-ci ilə qədər Pakistan ABŞ-dan 20-yə yaxın T-37B/C təyyarəsi alıb. 2015-ci ildə Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən inventardan çıxarılan 34 ədəd T-37 təyyarəsi və ehtiyat hissələri Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinə təhvil verilib.

PAC MFI-17 “Muşşak”

PAC MFI 17 “Muşşak” təyyarələri Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin ilkin təlim təyyarəsidir. İsveçin “Saab Safari” təyyarəsi üzərində hazırlanmış bu təyyarə ilk uçuşunu 1981-ci ildə edib. Əvvəlcə Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri üçün təxminən 110 “Muşşak”təyyarəsi istehsal edilib. Aradan keçən illər təyyarələrin modernləşdirilməsi ehtiyacını doğurub. İnventarda olan təyyarələrdən 40-a yaxını “Super Muşşak” səviyyəsinə modernləşdirilib, 30 ədəd yeni istehsal olunan “Super Muşşak” sifariş edilib. Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri də ilkin təlim təyyarəsi kimi PAC MFI-17 “Muşşak” təyyarəsini sifariş edib. Hazırda Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrində təxminən 120 “Muşşak” təyyarəsi var.

HEİK eskadriliyası:

“Saab 2000 Erieye” AEW&C:

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin əsas Havadan Erkən Xəbərdarlıq və Nəzarət (HEXN) təyyarəsi “Saab 2000 Erieye” təyyarəsidir. İsveçin “Ericson” şirkətinin “Erieye” radarından istifadə edən bu HEXN təyyarəsi AESA radar qabiliyyətinə malikdir. Təxminən 300-350 km məsafədən düşmən təyyarələrini aşkar edə bilir. Pakistan 2005-ci ildə dörd təyyarə sifariş edərək “Erieye” sistemi üçün ilk müqaviləni imzalayıb.

2012-ci ilin avqustunda “Erieye” platforması “Taliban”nın hücumu nəticəsində məhv edilib, hər ikisi zərər çəkib. Zədələnmiş 2 təyyarə İsveç tərəfindən təmir edilib. 2017-ci ildə Pakistan 4 yeni “Erieye” sifariş edib. Hazırda 7 ədəd “Erieye” platforması Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrindədir.

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin əlində olan digər Havadan Erkən Xəbərdarlıq və Nəzarət (HEXK) təyyarəsi “Shaanxi ZDK-03” təyyarəsidir. ZDK-03 təyyarəsi Çinin “Antonov” AN-12 klon təyyarəsi olan “Shaanxi Y-8” təyyarəsi əsasında hazırlanıb. Pakistan AESA radara sahib olan bu təyyarələri 2008-ci ildə sifariş edib. Cəmi 4 təyyarədən ibarət olan bu sifariş çərçivəsində təyyarələr 2013-cü ildə təhvil verilib.

Yanacaq Doldurma Eskadriliyası:

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin havada qalma qabiliyyətini artırmaq üçün tanker təyyarələri var. Pakistanın bu baxımdan üstünlük verdiyi Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarında olan İL-78 təyyarəsidir. 2008-ci ilin dekabrında Pakistan və Ukrayna arasında imzalanan müqavilə ilə 4 ədəd İL-78 tanker təyyarəsinin tədarükü qərara alınıb. Təyyarənin təhvil verilməsi 2012-ci ildə başa çatdıqdan sonra Pakistan ötən il bu təyyarələrin modernləşdirilməsinə başlayıb. Layihənin 2025-ci ildə başa çatdırılması planlaşdırılır.

İL-78 təyyarələri Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarında olan JF-17, “Mirage III”, “Mirage V”, J-10C kimi təyyarələri yanacaqla doldura bilir.

Karqo Təyyarəsi Eskadriliyası:

C-130 “Hercules”:

C-130 “Hercules” təyyarələri Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarının əsas logistik gücünü təşkil edir. Pakistanın C-130 hekayəsi 1963-cü ildə başlayıb. Bu dövrdə “Bristol Freighter” təyyarələrinin dəyişdirilməsi üçün tender elan edilib və tenderi 4 təyyarə ilə C-130B qazanıb. Sonrakı illərdə E və H tipli C-130 təyyarələri də Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarına daxil edilib. Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarında cəmi 16 C-130 təyyarəsi xidmət edir.

SAAB 2000 & CASA CN-235:

SAAB 2000 və CASA CN-235 təyyarələri Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin alt logistik gücünü təşkil edir. AEW&C eskadriliyası ilə birgə logistika yaratmaq üçün 2009-2020-ci illər arasında SAAB 2000 təyyarələri iki paketdə alınıb. Təyyarələrin bəziləri mülki təyyarə kimi ikinci əl olaraq istifadə edilərkən, bəziləri birinci əl təyyarələrdir. Hazırda Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrində 16 ədəd SAAB 2000 yük təyyarəsi var. Pakistanın həmçinin 4 ədəd CN-235 təyyarəsi mövcuddur.

PUA-lar

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin PUA ilə tanışlığı ABŞ-ın “Taliban”la mübarizə zamanı MQ-1 “Predator” tipli PUA-lardan fəal istifadə etməsi ilə olub. Bu müddət ərzində Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri PUA-ların terrorla mübarizəyə ciddi təsir göstərdiyini görərək ABŞ-dan PUA almağa çalışıb. Lakin bu istəyinə müsbət cavab almayan Pakistan PUA sistemlərinin istehsalına başlayıb.

NESCOM “Burraq”:

NESCOM “Burraq” Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarına daxil olan ilk çoxməqsədli PUA sistemlərindən biridir. Pakistan tərəfindən istehsal edilən bu PUA sistemi ilk uçuşunu 2009-cu ildə edib və 2013-cü ildə Pakistan inventarına daxil olub. “Burraq” PUA sistemi döyüş sursatı istifadə edə bilən MALE sinifli PUA-dır.

Pakistan “Burraq” PUA-larını inventarına aldıqdan sonra yeni PUA sistemi üzərində işləməyə başlayıb. “Şahpar” adlı bu PUA sistemi ilk dəfə 2012-ci ildə təqdim edilib və 2014-cü ildə Pakistan ordusunun inventarına daxil edilib. “Şahpar 1” PUA sistemi yalnız kəşfiyyat xarakterli PUA-dır. İlk dəfə 2021-ci ildə təqdim edilən “Şahpar II” döyüş sursatı istifadə edə bilən PUA-dır. Təxminən 120 kq faydalı yük qabiliyyətinə və 20.000 fut yüksəklikdə işləmə qabiliyyətinə malikdir. Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin inventarında 15 ədəd “Şahpar 1” və 5 ədəd “Şahpar 2” PUA-sının olduğu təxmin edilir.

“Wing Loong I” & “Wing Loong II”

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin PUA inventarı təkcə öz istehsalı deyil, həm də yaxın müttəfiqi olan Çinin PUA-larından ibarətdir. Pakistan Hindistanın iddialarını qəbul etməmək üçün uzun illər Çindən PUA aldığını gizlətməli olub. Lakin Pakistanın Çindən “Wing Loong I” tipli PUA sistemi alması 2016-cı ildə qəzaya uğrayan aparatın fotolarının yayılması ilə məlum olub. Bununla belə, Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin rəsmi olaraq “Wing Loong I” tipli PUA-nı alması ilə bağlı müqavilə bu günə qədər açıq mənbələrdə öz əksini tapmayıb. Yalnız peyk fotoşəkilləri çərçivəsində Pakistanın inventarında təxminən 10 ədəd “Wing Loong I” tipli PUA-nın olduğu güman edilir.

2018-ci ilə qədər Hindistan mediası Pakistanın Çindən daha təkmil “Wing Loong II” tipli PUA-lar üçün danışıqlar apardığını yazırdı. Pakistan uzun müddət bu görüşü rədd etsə də, 2021-ci ilin yanvar ayında 48 ədəd “Wing Loong II” tipli PUA sifariş edib. Yenə peyk fotoşəkili ilə ilk “Wing Loong II” PUA paketinin təhvil verildiyi aşkar oldu.

Qiymətləndirmə:

Pakistan və Hindistan arasında gərginlik 1999-cu ildən artmaqdadır. Xüsusilə ABŞ-ın Əfqanıstandan çıxması və Hindistanla Çinə qarşı qurulan mutalist münasibətlər Pakistanın uzunmüddətli planlarını qarışdırır. Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri Pakistan-Hindistan müharibəsində ölkənin bəlkə də ən böyük üstünlüyüdür. Pakistan Hərbi Hava Qüvvələri sayca güclü hava qüvvələridir. Ancaq “Mirage III/V”, F-16 “Block 15” kimi təyyarələr köhnəlir. Ölkədəki iqtisadi və siyasi vəziyyət Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin Qərbdən silah almasına və istehsal etməsinə mane olur.

Pakistan buradakı boşluğu JF-17 ilə doldurmağa çalışsa da, JF-17 Hindistanın son zamanlarda “Rafale” kimi qabiliyyətli təyyarələr almasına qarşı təsirsizdir. Bu çatışmazlığı aradan qaldırmaq üçün Hindistanla ziddiyyət təşkil edən Çindən J-10C kimi qabaqcıl təyyarələrin alınması çox düzgün qərardır. Bundan əlavə, yaxın gələcəkdə J-10C alışının məbləğinin artacağı düşünülür. Əslində inventarda dəyişdirilməsi lazım olan “Mirage III/V” və J-7 tipli təyyarələri nəzərə alaraq eskadriliyanın JF-17 və J-10-a doğru sürətlə modernləşdirilməsinə ehtiyac var.

Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin PUA sistemlərinə sərmayə qoymasını nəzərdən qaçırmaq olmaz. Onların həm yerli, həm də xarici istehsalçılardan əhəmiyyətli miqdarda PUA almaq istədikləri görünür. Burada Türkiyənin Pakistana nümunə olduğunu söyləmək olar. Xüsusilə standartlaşdırma və mexanikləşdirilmiş qoşun tərəqqisində problemli bir ordu olan Hindistana qarşı PUA-ların ciddi təsir göstərəcəyini söyləyə bilərik.

Yeri gəlmişkən, Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin rəsmi hesabı da “Baykar” istehsalı olan Türkiyə PUA-larının videolarını paylaşıb. Bu məqamda Türkiyə və Pakistanın PUA sahəsində hətta birgə işləyə biləcəyini söyləmək olar. Nəhayət, Pakistanın SVAT vadisində “Taliban”la problemlərinin getdikcə artacağını və Pakistan Hərbi Hava Qüvvələrinin ISR qabiliyyətinin burada çox önəmli rol oynayacağını söyləmək mümkündür.

Firuz Bağırov
Ordu.az